Улукбек Ормонов: «Бала үчүн бул жашоодо ата-эненин орду өзгөчө экен»

Балдай таттуу балалык кезин кимдер гана сагынбайт. Биз бүгүн кайра­дан эч качан кайрылып келгис бала чагын сыймыктануу менен эскерген кы­ргыздын мекенчил уулдарынын бири Улукбек Ормонов менен маекти сунуш кылмакчыбыз. Улукбек мырза кеп кезегинде өзүнүн балалык чагы, ата-энеси тууралуу буларды айтып берди. 

«Биз бири-бирибизге жөлөк-та­як болуп чоңойдук»

— Мен Өзгөн районунун союз убагындагы Кеңеш айылында 1963-жылы 3-декабрда жарык дүй­нөгө келгем. Өзүм сегиз бир туу­гандын бешинчиси болом. Биздин үй-бүлөдө бир туугандардын үчөө уул, бешөө кыз. Менден кийин үч карындашым бар. Эң улуу агабыз каза болгон. Калгандары учурда турмуштан өздөрүнүн ордун та­бышкан. Биздин бала чагыбыз союз учуруна туш келгендиктен азыр­кыга салыштырмалуу башкача өт­көндүктөн, көп бир тууган катары бири-бирибизге жөлөк-таяк болуп чоңойдук. Ошол учурдагы психо­логия, тарбия, үй-бүлөлүк мамиле азыркыдан алда канча бийик бол­гон деп эсептейм. Атам совхоздо жетекчи кызматта иштегендиктен кичине кезибизде эле көп деле көр­чү эмеспиз. Негизи апамдын тарбиясын алып чоңойдук. Атам жумушуна таң заардан кетип үйгө караңгыда биз уктап калган маалда келчү. Үйгө мейман келип калганда, же болбосо майрам күндөрү чо­гуу отуруп калчубуз. А бирок атам көбүнчө майрам күндөрү да үйдө болчу эмес. Анткени ал кезде ай­ыл-чарба жаатындагы кызматкер­лер үчүн майрам деген такыр болчу эмес. Бүгүнкү күнгө чейин эсим­де. Атам дайыма январь айында эс алчу. Көрсө ошол союздун убагын­да жаз, жай, күз мезгили айыл-чар­ба тармагында иштегендер үчүн тынбаган маал экен да. Атам ден соолугуна байланыштуу «Ысык- Ата», «Жети-Өгүз», «Жалал-Абад» курортторуна келип дарылануу менен бирге эс алып кеткен учур­ларын сүрөттөрүнөн көрчү элем. Атам өзү сүрдүү көрүнгөнү менен бизге жумшак эле мамиле жасачу. Биздин сабактардан берилген үй тапшырмаларыбызды текшерчү эмес. Бирок ошого карабай эң улуу эжем мектепти алтын медаль менен бүткөн болчу. Калгандарыбыз дагы мектепте жакшы окугандыктан “Ормоновдордун үй-бүлөсү” айыл­да айтылып калчу. А мен мектепти бир гана сабактан “4” болуп кал­ганы эле болбосо, калганын жалаң “5” менен бүттүм.

“Агам аккордеон ойногондо эжем ырдачу”

— Илгери борбордон Кыргыз драма театрынын артисттери га­стролго чыкканда сөзсүз биздин үйдө болушчу. Анткени атам чыгар­мачыл, таланттуу адамдарды абдан сыйлагандыктан үйгө чакырып ко­нокточу эле. Көрсө атам 1945-жылы Өзгөндөн Ошко ат араба менен ба­рып сынакка катышып “Эсимде” деген ырды аткарып Сталиндин атындагы сыйлыкка ээ болгон экен. Менден улуу агама аккордеон алып берген эле. Анан жумуштан чарчап келгенде атам ушул ырдын музы­касын ага кайра-кайра аккордеон­дон ойноткондо эжем ырдачу. Мен эжеме кошулуп ырдасам “сен ырда­ба” деп урушуп койчу. Атам кээде маанайы көтөрүлүп турган кезде баарыбызды каратып коюп агама аккордеон ойноткондо, эжем болсо комуз чертип ырдачу эле. Каныбек агам аккордеон ойногондон тыш­кары комуз менен гитара да чертчү. А мен гитара черткенди студент ке­зимде үйрөндүм. Мен бүгүнкү күнгө чейин атам менен апамдын бир эле учурда беш баласын жогорку окуу жайларынан окутканына таң калам. Албетте, ал убакта заман башкача болчу. Бирок ошого карабай биз үчүн аракет кылышкан экен.

“Апам тамак жасаса да

кошуналарга берчү”

— Жайдын күнү чөп чабык башталган учурда апам түнү ме­нен чоң казанга жарма даярдап ай­рандан салып, флягаларга куюп, арыктагы сууга салып койчу. Фля­галардагы жарманы күндүзү трак­тористтер менен айдоочулардан тышкары ары-бери өткөн элдин баары ичишчү. Бир жолу жарма көп ичилип калган окшойт. Атам үйгө түштөн кийин келсе жарма түгөнүп калган экен. “Жарманы эмнеге көбүрөөк жасабадың?” деп ошон­до апамды урушкан эле. Эми ошол учурдагы элдин пейилинен айлан­са болот. Айылдагылар бирөөлөр келип калса нанды кошунасынан карызга сурап алчу. Апам тамак жа­саса да биздин үйгө жакын жайгаш­кан кошуналарга берчү. Азыр болсо андай сый-урмат айылда жоголуп баратат.

“Токтор аке мен тууралуу

баарына маалымат берип…”

— Заводдо иштеп биринчи айлыгымды алып айылга бардым. Анан акчанын өзүмө керектүүсүн бөлүп алып, калган 60 рублди атам­дын колуна карматтым. “Ата, мени чоңойтуп ушул даражага жеткир­диңиз. Бул менин биринчи айлы­гым” деп толкунданып айттым. Атам “Оо, айлык алган турбайсың­бы. Жакшы жаңылыгың бар экен, балам. Канча айлык алат экенсиң?” деди ыраазы болуп. “120 рубль алат экенмин” дедим. Акчаны чөнтөгүнө салгандан кийин атам мени ээрчи­тип көчөгө чыкты. Көчөгө чыксак ылдый жактан атам менен тең чама­лаш Токтор аке деген айылдашым келаткан экен. Атам аны чакырып алып, менин айлык алганымды ага айтып, акчаны эсептеткени колуна берди. Токтор аке акчаны эсептеп 60 рубль экенин атама айтты. Ан­дан соң атам Токтор аке экөөбүздү ээрчитип алып биздин үйгө жакын жердеги дүкөнгө ээрчитип барды. Дүкөнгө кирсек бир топ киши бар экен. Токтор аке алардын баары­на мен тууралуу маалымат берди. “Кой эми буларга сенин айлыгың­ды жууп берейин. Апаңа айтып койгун. Тамак жасасын” деп атам мага айтканда үйгө кетип калдым. Анан үйгө кошуналардан тышка­ры жакын туугандар да келишти. Атам менин айлыгымды жууп кы­зып калган экен. “Силердин бал­дарыңар дагы айлык алып баары­бызды кубандырсын” деп ырымдап өзүнүн инилерине 5 рублдан берди.

“Атамдын кадыр-баркын ошондо дагы бир жолу билдик”

— Атамдын дагы бир жакшы касиетин айта кетпесем болбос. Апам 1989-жылы каза болуп кал­ды. Кыркы өткөндөн кийин атам­дын карындаштары, достору биз­ге “Атаңарды үйлөнтүп койгула. Кызматта жүргөн киши кыйналып калат” дешти. Ошондо атам ыра­матылык апам менен 45 жыл чогуу жашаганын айтып, алардын суну­шунан баш тартып койду. Акыры апамды унута албай күйүткө ба­тып жүрүп тез эле анын артынан 63 жашында бизди таштап кете берди. 1990-жылы июнь айында кыргыз-өзбек улуттарынан чоң жаңжал чыгып көп адам өлгөндүк­төн кырдаал аябай коркунучтуу эле. Атам болсо ушул эле жылы ок­тябрда кайтыш болгон эле. Ошон­до атам менен мурда мамлекеттик кызматтарда чогуу иштеген өзбек улутундагы көп киши келип атам­дын тажиясына катышкан болчу. Атамдын элге ичиндеги кадыр-бар­кын ошондо дагы бир жолу билдик. Бала үчүн бул жашоодо ата-эненин орду өзгөчө экен. Алардын жаркын элеси ар дайым жүрөгүбүздө бекем сакталат…