Калдарбек Бахтахунов, уролог-хирург: «Сүйүү бар үчүн жашоо уланат»

— Агай, адегенде кол жеткис балалыкка кайрылуу менен маекти баштасак?..

— Жакшы болот. Балалык, кай­талангыс, кайрып алгыс күндөрүм боз чаңгыл топуракка аралашып, Сузак районунун, Беш-Бала деген айылында өттү. Айылымдагы тур­муш-тирикчиликке жуурулушуп чоңойдум. Жети бир туугандын ортончусумун. Атам кышкысын «Дружба» совхозунда токарь болуп эмгектенчү. Ал эми аптаптуу жай келип, талааларда эгин бышкандан баштап, комбайын айдап, кырман­га кызылды толтуруп, эмгектин артында болор эле. Жетинчи клас­сымдан баштап атама жардам берип комбайнердин жардамчысы болуп иштедим. Атам экөөбүздүн сүрөтү­бүз алдынкы комбайнерлер деген ат менен «пропогандист и агитатор»­деген журналдын биринчи бетине чыкканбыз. Журналга чыгуу мен үчүн жакшы эмгектенүүгө шык бер­гени эсимде. Апам болсо, совхоздо иштебей, бизди тарбиялады. Мек­тептен колубуз бошогондо тамеки тизип, пахта терип, эмгектен бошой алчу эмеспиз.

— Анда бала күндө оюн-күлкү­дөн алыс болсоңуз керек?

— Бала кезде, оюн күлкүдөн алыс болдум деп айткандан алысмын. Ойноп оюнга тойбогон учур ата- энем, айрыкча атам, бизди эмгекке бышырып тарбиялады. Ар нерсе­нин өз орду, өз жолу болушун талап кылаар эле.

— Адам өмүрүнүн сакчысында алгачкы арзуу, болгонбу?

— Алгачкы арзуу ар бир эле адам­затка берилсе керек деп ойлойм. Менин башыма деле башка жаштар­дай мектеп курагымда келген. Не­гизи мен мектепте жакшы окудум, мектепти аяктаганча эле класском болчумун. Өзүм менен бир класста окуган кызды аябай жакшы көрүп калдым. Бирок ал кездеги советтик идеологияга сугарылган биз үчүн, кызга ачык сөз айтып, сүйүүңдү билдирүү уят көрүнүш болчу. Сыр­тымдан сыр берип, айта албаганым менен ал кызды көргөндө жүзүм ал­бырып, көңүлүм көтөрүлүп, кыял­дарым алда кайда алып учар эле. Жаштыктын демиби, же алгачкы арзуу дейбизби, сезимим сыртка чыкпай, дос балдарым гана ал кыз­ды жактыраарымды билген бойдон калды.

— Ал кыз сезбедиби?

— Сезсе сезгендир, мага айтмак беле. Ошентип, алгачкы сезими­ме от жагып, жүрөгүмө кол салган классташ кызым азыр очор-бачар үй-бүлөлүү.

— Негизи сүйүү чынында эле барбы, же адамдар кыял менен жасап алган жомокпу?

— Сүйүү сезими бар. Бирок, аны ар бир пенде эле терең түшүнө ал­байт өңдөнөт. Сүйүү бар үчүн, жакшынакай ырлар жазылып, дас­тандар айтылып, келе жатканын кантип жашыра алабыз. Сүйүү бар үчүн жашоо уланат да.

— Үй-бүлөңүз жөнүндө айта кетсеңиз?

— Үй-бүлөм бар. Жети уул, бир кыздын бактылуу атасымын, беш неберенин сүймөнчүктүү чоң ата­сы болдум. Жашоо эл катары өтүп жатат. Өмүр дөңгөлөгү бир ордунда турбай чимириле берет тура. Мына билинбей эле эл ортону элүү жашты артка таштадык.

— Мекенди коргоп, жигиттик милдетиңизди өтөдүңүз беле?

— Биздин доордун жаштары, ме­кенди коргобогон эркекти эркек деп эсептебеген, учур эле. Мен да баш­ка замандаштарымдан кем калбай, студент экениме карабай армияга аттангам. Коңшулаш казак рес­публикасындагы Сары-Өзөн деген жеринде жайгашкан танктык, ба­тальондо кызмат өтөдүм. Мектепти аяктаган соң ФМУда билим алып жатып, армияга аттанган үчүн жоо­керлердин фельдшери болуп эмгек­тендим.

— Кокустан кечиккен махабат­ка кабылсаңыз кандай жол тут­максыз?

— Эми эр ортону элүүдөн ашып, «Уулум урумга, кызым кырымга же­тип калган кезде кечиккен махабат­ка кабылдым эле» деп желбектеп, жүгүрүү акылга сыйбаган иш.

— Негизи эр ортону элүү жаш эркек үчүн, толуп турган кез деп коюшат тура?..

— Толуп турат десе эле, сүйүүдөн күчүн чыгарыш же кечиккен маха­батка жооп айтыш керек деп түшүн­гөн туура эмес. Эркек элүү жаштан ашканда каны коюлуп, ар нерсеге акыл токтотуп, үй-бүлө шаарын бе­кемдөөгө тырышып калган кез бо­лот экен.

— Кызганычка көз карашы­ңыз?

— Кызганыч эми бул табийгый нерсе да. Эч нерсени түшүнбөгөн макулук деле кызганат го. Ага ка­раганда биз сезим жөндөмүбүз бар адамбыз. Сезим бар жерде кызга­ныч сөзсүз болот.

— Кокус сизди жаш кыз сүйүп калып, сүйүүсүн, билдирсе кан­тип жооп айтмаксыз?

— Жаш кыз мени жөн эле билбей туруп сүйүп калышы бул опуртал­дуу көрүнүш. Сыртыман сүйүп кал­гандай мен же солкулдаган жигит болбосом дегендей. Эми чындап сү­йүүсүн билдирсе анда түшүндүрүп айтмакмын. Келчекте сөзсүз чоң сү­йүүгө кабыларын түшүндүрмөкмүн.

— Азыркы учурда көпчүлүк кыз-келиндер, жолдошу жок тө­рөп алышты «модага» айлантып алышкан, сизден деле төрөп ала­йын деп кайрылгандар болгон­бу?

— Эми турмуш болгон соң өйдө- ылдыйы менен кызык тура. Кээ бир кыздар жашында “карьера” деп жүрө берип, билинбей күлгүн ку­рагын өткөрүп жибергенин сезбей калышат да, анан өзү үчүн эле бала төрөп алгылары келет. Ал эми кээ бир келин-кесектер болсо турмуш­тан жолу болбой, күйөөдөн көңүлү көк таштай калып, анан “жашым өтүп баратат” деп атасыз деле төрөп алууга бел байлашат. Чынын айтыш керек андай сунуштар мага деле ай­тылат.

— Сиз каршы болосузбу?

— Ии, анан төрөйм дегендин баа­рына эле макул болсом, азыркынын Чыңгызханы болуп кетпейминби (каткырды). Эми баланы төрөт­көндөн кийин анын жүгүн моюнга артып, ата катары жок дегенде он сегиз жашка чейин тарбия бериш керек да. Андан соң деле кеп-кеңеш тарбияга бала баары бир муктаж болот. Ар бир нерсенин аягын ойло­нуп жасаган эле туура болор дейм.

— Жеңе деле кызганабы?

— Кызганат, анда деле мээ иштейт, жүрөк согот дегендей. Сезим бар да.

— Идиш-аяк кагышкан учур­лар кездешеби?

— Кагышпаган үй-бүлө болбосо керек. Кагышканда кагышат бирок калдырап, эч кимге угузбай токто­тобуз дегендей, үй-бүлө болгондон кийин талаш-тартыш сөзсүз болот.

— Ата-энеңизди эстегенде кай­сыл сапатына токтолосуз?

— Апам эске келгенде, мээримдүү көз карашы, жаңы тандырга жапкан жыты буркураган наны, атамдын дайыма эмгекке бышкан колдору элестейт. Атамдын жаны тынбаган эмгекчилдиги мага өтүп калса ке­рек. Жалкоолукту жактырбайм.

— Эркек киши апасына окшош аял издейт дешет ушул сөздүн чындыгы барбы?

— Бул эми закон ченемдүү көрү­нүш да. Апаңа окшогон мээримдүү, жароокер болсо жаманбы? Эч ким апасын жаман дебесе керек.

— Жеңенин кайсыл сапаты сиз­ди багынткан?

— Токтоолугу, адамгерчилик­түүлүгү.

— Сулуулукка кандай карай­сыз?

— «Сулуулук дүйнөнү сактап ту­рат» деген сөз бекеринен айтылбаса керек. Сулуулукка, суктанбаган ага арбалбаган жан жоктур.